Informatie: Sexting

Uit de meest recente cijfers van het Apestaartjarenonderzoek (2022, Apestaartjaren) blijkt dat 5% van de kinderen en 7% van de jongeren in het regulier onderwijs in de afgelopen twee maanden een sexy foto van zichzelf heeft gestuurd. In de groep van het buitengewoon onderwijs gaven 8% van de leerlingen aan dat gedaan te hebben. 

De motieven om aan sexting te doen starten vaak vanuit flirtgedrag t.a.v. een (potentiële) partner.

Jongeren sexten om:

• gerustgesteld te worden over hun lichaam;
• seksueel zelfvertrouwen te verwerven;
• hun seksuele identiteit te ontdekken;
• interesse te laten blijken, bijvoorbeeld aan iemand met wie ze willen daten;
• te flirten;
• een periode te overbruggen dat een koppel gescheiden is of voorafgaand aan of als aanvulling bij een seksuele ontmoeting. 

In tegenstelling tot wat velen denken, is sexting een oud fenomeen. Vroeger lieten kasteelheren hun echtgenote schilderen of schreven ze seksueel getinte brieven die door de postduif werden verzonden. Sexting is van alle tijden, enkel het medium waarmee aan sexting wordt gedaan, is veranderd doorheen de tijd en daarmee ook de risico’s. 

Het bekendste risico van sexting is dat een sext wordt gedeeld met anderen, zonder toestemming (of zelfs medeweten) van de verzender. Op dat moment wordt sexting, grensoverschrijdende sexting. Niet alleen het verder doorsturen, maar ook het tonen van beelden aan anderen, bijvoorbeeld op een gsm, is grensoverschrijdend. 

Jongeren hebben voor het verder delen van sexts met anderen, zonder toestemming van de verzender, verschillende motieven: 

• sommige jongeren willen de ‘spanning’ delen die gerelateerd is aan de naaktheid op de beelden. Het ‘ontladen’ van de spanning die ontstaat door de confrontatie met naaktheid en seksualiteit. 
• wraak; hierbij zijn het vaak beelden van ex-geliefden of ex-vrienden die verspreid worden
• zich verplicht voelen om de beelden te delen met vrienden omdat anderen dit ook doen. 

Jongeren hebben vaak te weinig zicht op de impact van de verspreiding van sexts. Incidenten verschillen sterk in context en motieven, net zoals de aanpak die erop volgt. 

Sexting is eveneens grensoverschrijdend als één van de zes criteria van het Vlaggensysteem van Sensoa niet gerespecteerd worden. Via de link vind je meer informatie. 

Wat is het? 

De zender van naaktfoto’s krijgt vaak onterecht de schuld van een uit de hand gelopen sextingsituatie. Dit is een voorbeeld van victim blaming, of secundaire victimisatie. Victim blaming betekent letterlijk het slachtoffer de schuld geven. Uitspraken zoals “Het is logisch dat je wordt lastiggevallen als zo’n korte rok draagt” of “Je had deze naaktfoto maar niet moeten sturen” zijn onterecht en allesbehalve helpend voor het slachtoffer. Door victim blaming wordt iemand dubbel slachtoffer. Bovendien zorgen dergelijke uitspraken voor onnodige schuldgevoelens en maken ze daardoor de stap naar hulp groter en moeilijker.  

Hoe ontstaat victim blaming?

Iemand de schuld toewijzen gebeurt meestal niet met kwade bedoeling, wel omdat anderen zelf proberen te verklaren hoe het komt dat dit heeft plaatsgevonden. Het geeft voor een buitenstaander een gevoel van controle: “Mij zal het niet overkomen”.  

Hoe kan je victim blaming voorkomen? 

• Leg de verantwoordelijkheid niet bij het slachtoffer. De schuld ligt wel bij de persoon die misbruik maakte van het beeldmateriaal. 
• Stel geen waarom-vragen aan het slachtoffer. Dit soort vragen verhogen opnieuw gevoelens van schuld. 
• Luister naar en geef ruimte aan de gevoelens die het slachtoffer heeft. 
• Als je slachtoffer wordt van grensoverschrijdende sexting werd jou de controle ontnomen. Geef de controle aan het slachtoffer terug. Onderneem daarom niets dat het slachtoffer niet wil of waarvan je het niet op de hoogte stelt. Op die manier kan het slachtoffer opnieuw autonomie over de situatie terugwinnen.  

 Enkele do’s & don’ts als je met jongeren wilt praten over sexting:  

Do's

• Zorg voor een veilige omgeving: je doet er goed aan om een veilig klimaat te creëren, waarbij de voorwaarden van het gesprek duidelijk zijn voor alle partijen. Bijvoorbeeld: lachen is leuk en het kan spanning ontladen. Anderen uitlachen kan niet. Inspiratie om zo'n gespreksvoorwaarden op te stellen kan je halen uit de PICKASOLL-methode
•  Heb aandacht voor het taalgebruik: het kan even zoeken zijn naar de juiste manier om vragen te stellen. Gebruik zoveel mogelijk de termen die de jongeren aanreiken. Merk je dat jongeren het lastig vinden om bepaalde woorden uit te spreken? Spreek het dan zelf uit. Op die manier geef je hen als het ware de toestemming om dat ook te doen.  
•  Ga in interactie met de groep: tracht als begeleider de positie van facilitator in te nemen. Laat jongeren het woord nemen en creëer de mogelijkheid om feedback te geven op elkaars antwoorden. 
•  Vraag welke apps populair zijn (om aan sexting te doen): als volwassene ‘mee’ proberen te zijn, in welke apps populair zijn, is een onbegonnen strijd. Als volwassenen ben je de expert in de kritische geest, de jongere in datgene wat populair is. Bevraag hen wat er leeft en nodig uit om de app samen te verkennen.  

Don'ts

•  Sexting verbieden: de verboden vrucht smaakt des te zoeter. Sexting maakt deel uit van een normale seksuele ontwikkeling.  
•  Victim blaming: bij grensoverschrijdende sexting wordt de schuld wel eens onterecht bij degene die op het beeldmateriaal staat gelegd. Die persoon had er immers maar voor moeten zorgen dat deze beelden niet bestonden. Op dat moment is dit ‘victim blaming’, het slachtoffer krijgt de schuld. En dat is niet oké want deze persoon is een slachtoffer en heeft er zelf ook niet om gevraagd dat de beelden verspreid werden. Je kan het vergelijken met een intiem geheim dat je in vertrouwen aan iemand vertelt. Als je geheim verder gedeeld wordt, is dat een verbreking van de belofte, de schuld ligt bij de verspreider en niet bij de initiële verzender. Wees attent op uitspraken van de jongeren (of van jezelf) die victim blamend zijn. Pik hierin op in, door extra vragen te stellen.  

 Sexten verbieden is geen goed idee. Informatie geven over hoe sexting veiliger kan, is dat wel. Je kan veiliger sexten door rekening te houden met onderstaande voorwaarden:  

• De drie onherkenbaarheidsregels: 
  • Toon geen gezicht  
  • Toon geen herkenbare lichaamsdelen, zoals tatoeages, moedervlekken, littekens,...  
  • Zorg voor een neutrale achtergrond, dat betekent bijvoorbeeld vrij van posters, foto’s,... 
• Maak afspraken over wat er met de foto zal gebeuren: 
  • Via welke app zal je sexten?  
  • De foto zal enkel bekeken worden door diegene waarvoor de foto bedoeld is.  
  • Hoelang zal de foto bewaard worden?  
• Wees zeker dat de persoon naar wie je de foto stuurt, de foto echt wil krijgen. Vraag dat dus eerst expliciet voor je een foto stuurt.  
• Blijf trouw aan jouw gevoel. Twijfel je nog maar een beetje om een foto te sturen? Doe het dan niet.  

Grensoverschrijdende sexting is strafbaar.  Art. 417/9 SW stelt dat niet consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud strafbaar is. Niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud is het tonen, toegankelijk maken of verspreiden van visuele of geluidsinhoud van een ontblote persoon of een persoon die een expliciete seksuele daad stelt zonder diens toestemming of buiten diens medeweten, ook al heeft die persoon ingestemd met het maken ervan. Dit misdrijf wordt bestraft met gevangenisstraf van zes maanden tot vijf jaar. Niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud bestaat, zodra er begin van uitvoering is. 

 De seksuele ontwikkeling is een ontdekkingstocht die begint bij de geboorte en zich het hele leven doorzet. Relaties en seksualiteit zijn thema’s van alle tijden én leeftijden. Met dat verschil dat de leefwereld van jongeren zich vandaag voor een groot stuk digitaal afspeelt, dus ook hun seksuele ontwikkeling. Soms loopt de ontdekkingstocht niet zoals gepland en dreigt er zich een incident voor te doen of hebben jongeren effectief een negatieve ervaring.  

Het kan heel heftig zijn, zowel voor jou als voor de jongere, om betrokken te zijn bij een incident dat de (seksuele) integriteit schaadt. Dit kan allerlei emoties bij jou, de jongere en diens omgeving teweegbrengen. Misschien ben je van streek omdat je nooit verwachtte dat de jongere dit zou overkomen of ben je bezorgd om wat er in de toekomst zal gebeuren. Deze gevoelens zijn volstrekt normaal!

Maak je je zorgen dat een jongere die je begeleidt slachtoffer werd van grensoverschrijdende sexting? Onderstaande stappen kunnen jou en de jongere ondersteunen om actie te ondernemen. Bel gerust naar Child Focus via het nummer 116 000. We luisteren naar jou, denken met jou mee en dit 24/7. 

 Deze handvaten kan je alvast in het achterhoofd houden:  

1.  Probeer na je eerste reactie (die misschien best heftig is) een rustig en open gesprek aan te gaan met de jongere. Het is hierbij belangrijk om de jongere te blijven steunen. Die heeft nood aan een luisterend oor en hulp. Bovendien is het heel moedig en verstandig van de jongere om met dit probleem naar jou te komen.  
2.  Veroordeel de jongere die de foto maakte niet. Die deed eigenlijk niet meer dan vertrouwen schenken aan iemand. De verspreider schaadde dit vertrouwen. Het verspreiden of doorsturen van een naaktfoto zonder toestemming is niet alleen een inbreuk op de strafwet, maar ook de wet op de privacy en het recht op afbeelding. Het is niet de jongere die je voor je hebt, maar de verspreider die schuld treft. Benoem dit ook zo ten aanzien van het slachtoffer. 
3.  Vraag degene die de beelden online zette om deze te verwijderen. Kent de jongere deze persoon via school of een andere organisatie, neem dan contact op met de school of organisatie maar doe dit niet zonder dat de jongere dit weet en wil. Weet je niet wie erachter zit? Controleer dan de site in kwestie. Vaak vind je onder- of bovenaan een link naar termen als ‘help’, ‘contact’, ‘meld’, ‘report’ of ‘abuse’. Laat in de melding weten om welke foto of video het gaat, hoe oud het kind is en dat er geen toestemming werd gegeven om dit op het internet te plaatsen en dat je dus wil dat dit verwijderd wordt. Lukt dit niet? Bel naar Child Focus. De consulenten van de hulplijn kunnen je helpen! 
4.  Ken je de andere personen die het beeldmateriaal ontvangen hebben? Vraag hen om de beelden te verwijderen en de verdere verspreiding te laten stoppen. 
5.  Het verspreiden of doorsturen van sexting zonder toestemming is strafbaar. Je kan hiervoor klacht indienen bij de politie. Als je dit wenst, kan Child Focus jullie hierbij ondersteunen. 
6.  Rapporteer het profiel van de verspreider(s) op het sociale media-kanaal en blokkeer de persoon of personen op alle sociale netwerksites. 
7.  Pas de privacy-instellingen aan. 

 Heb je als begeleider vragen over (grensoverschrijdende) sextingsituaties? Contacteer het noodnummer van Child Focus via 116 000, dat 24/7 bereikbaar is.